Ken je dat? Je hoofd voelt vol, geluiden komen extra hard binnen en je hebt het gevoel dat alles te veel wordt. De kleinste dingen irriteren je al en zelfs een simpel telefoontje lijkt een enorme opgave. Grote kans dat je last hebt van overprikkeling. Je bent niet alleen, want steeds meer mensen herkennen deze klachten. Door ons drukke leven staat ons zenuwstelsel namelijk vaak op scherp. In dit artikel leggen we uit wat overprikkeling precies is en vooral: wat je er zelf aan kunt doen.
Wat is overprikkeling?
Overprikkeling ontstaat wanneer je zenuwstelsel te veel prikkels te verwerken krijgt. Denk aan geluid, licht en geuren, maar ook aan gedachten en emoties die op je afkomen. Het is net alsof je zintuigen constant op scherp staan en alles nét wat harder binnenkomt dan normaal. Je hersenen kunnen al die informatie niet meer goed filteren - ze raken als het ware overspoeld. Het gevolg? Je raakt overbelast en je batterij raakt sneller leeg dan anders.
Overprikkeling symptomen: hoe herken je het?
Het lastige aan overprikkeling is dat het bij iedereen anders kan voelen. Toch zijn er signalen waar veel mensen zich in herkennen. Je lichaam en hoofd proberen je namelijk op verschillende manieren te vertellen dat het allemaal even té veel wordt:
- Je bent sneller geïrriteerd dan normaal;
- Concentreren lukt niet meer goed;
- Je voelt je gespannen en onrustig;
- Geluiden komen extra hard binnen;
- Je bent sneller moe dan anders;
- Je hebt last van hoofdpijn;
- Je slaapt slechter;
- Je voelt je overweldigd door dagelijkse taken;
- Zelfs leuke activiteiten kosten je nu energie.
Let op: deze signalen hoef je niet allemaal te herkennen. Sommige mensen merken vooral lichamelijke klachten zoals hoofdpijn en vermoeidheid, terwijl anderen meer worstelen met concentratieproblemen of emotionele prikkelbaarheid. Het belangrijkste is dat je leert herkennen hoe overprikkeling zich bij jóu uit.
Wat zijn de oorzaken van overprikkeling?
Overprikkeling heeft zelden één oorzaak. Meestal is het een combinatie van factoren die ervoor zorgt dat je 'emmer overloopt'. Je omgeving speelt een grote rol: een drukke werkplek, constant plingende telefoons, fel kunstlicht of een rumoerig gezinsleven. Ook persoonlijke omstandigheden kunnen je gevoeliger maken voor prikkels, zoals een periode van stress, burn-out of ziekte. En sommige mensen zijn van nature wat gevoeliger, bijvoorbeeld bij ADHD of autisme.
Ook je dagelijkse gewoontes hebben meer invloed dan je denkt. Onregelmatige slaaptijden, weinig beweging, ongezonde voeding en vooral: te veel tijd achter beeldschermen. We zijn constant 'aan' en nemen nauwelijks nog echte pauzes. Het goede nieuws? Door bewust te worden van wat bij jou overprikkeling veroorzaakt, kun je al veel verschil maken. In het volgende deel lees je daar meer over.
De fases van overprikkeling
Overprikkeling sluipt er meestal langzaam in. Eerst merk je er nog weinig van, maar voor je het weet wordt het je allemaal teveel. Het helpt enorm om te weten in welke fase je zit. Want hoe eerder je ingrijpt, hoe sneller je weer in balans komt. Hieronder vind je de vier belangrijkste stadia die bijna iedereen met overprikkeling doorloopt.
Fase 1: de eerste signalen
In het begin merk je misschien dat je wat sneller geïrriteerd bent of moeilijker kunt concentreren. Je voelt je wat onrustig, maar je kunt je dag nog gewoon doorkomen. Veel mensen negeren deze eerste signalen of denken: het gaat vast vanzelf over.
Fase 2: toenemende spanning
Als je de eerste signalen negeert, wordt de spanning vaak sterker. Je slaapt minder goed, hebt vaker hoofdpijn en merkt dat normale dingen je meer energie kosten. Geluiden komen harder binnen en je voelt je sneller overweldigd. Toch probeer je door te gaan met je dagelijkse activiteiten.
Fase 3: overbelasting
In deze fase wordt het lastiger om je normale leven vol te houden. Je bent uitgeput, prikkelbaar en kunt je moeilijk concentreren. Zelfs leuke dingen, zoals afspreken met vrienden, kosten je nu te veel energie. Je lichaam en geest schreeuwen eigenlijk om rust.
Fase 4: uitputting
Als je te lang doorgaat, kun je in een fase van complete uitputting komen. Je raakt in een soort overlevingsstand: zelfs rustige omgevingen voelen overweldigend en je kunt de kleinste prikkels niet meer aan. Je hebt intensieve rust en herstel nodig om weer uit deze fase te komen. Let op: blijf je te lang in deze fase, dan kun je in een burn-out terechtkomen.
Wat te doen bij overprikkeling?
Als je overprikkeld bent, wil je natuurlijk weten wat je eraan kunt doen. Hier zijn 6 manieren die je helpen om weer tot rust te komen. Kies hierbij vooral wat bij jou past – en zelfs kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken.
1. Creëer rust in je omgeving
Begin met het creëren van een rustige omgeving. Soms is het zo simpel als de lichten dimmen of je telefoon op stil zetten. Zoek een plekje waar je even helemaal tot rust kunt komen. Een noise-cancelling koptelefoon kan trouwens wonderen doen om storende geluiden buiten te sluiten. En onthoud: zelfs vijf minuten pauze op een rustige plek kan al helpen.
2. Let op wat je eet en drinkt
Je voeding heeft meer invloed dan je denkt. Begin je dag met een goed ontbijt en pas op met snelle suikers en koffie, want die maken je vaak alleen maar gevoeliger voor prikkels. Kies liever voor magnesiumrijke voeding zoals bananen, noten en groene groenten. En drink voldoende water, dat helpt je systeem in balans te blijven.
3. Beweeg op een ontspannen manier
Zachte beweging helpt om spanning los te laten. Je hoeft dus niet intensief te gaan sporten. Een rustige wandeling in de natuur, wat yoga of simpele rekoefeningen kunnen al helpen om spanning los te laten. Tien minuten bewegen kan al genoeg zijn om je hoofd weer wat leger te maken.
4. Gebruik de kracht van ademhaling
Je adem is een krachtig hulpmiddel als je overprikkeld bent. Probeer eens de 4-7-8 techniek: adem 4 tellen in door je neus, houd je adem 7 tellen vast en adem 8 tellen uit door je mond. Herhaal dit een paar keer en je voelt jezelf al rustiger worden. Ook gewone buikademhaling kan heel kalmerend werken.
5. Plan bewuste rustmomenten
Neem regelmatig een moment voor jezelf, zonder telefoon of andere afleiding. Een powernap van 20 minuten kan je batterij weer opladen. Plan ook af en toe een dagdeel zonder verplichtingen. En probeer een vast avondritueel te maken, dat helpt je om de dag rustig af te sluiten.
6. Kies voor natuurlijke ondersteuning
Kruidentheeën zoals kamille, citroenmelisse en lavendel hebben een kalmerende werking. Ook bepaalde supplementen kunnen je helpen als je overprikkeld bent. Zo speelt magnesium een rol in de prikkeloverdracht tussen (zenuw)cellen.* Ook vitamine B draagt bij tot de normale werking van zenuwen.*
Wanneer hulp inschakelen als je overprikkeld bent?
Merk je dat je al lange tijd in fase 3 of 4 zit, of blijft overprikkeling je dagelijks leven verstoren? Maak dan een afspraak met je huisarts. Die kan met je meedenken en je als het nodig is doorverwijzen naar een specialist. Doe dit vooral als je vermoedt dat er meer speelt, zoals een burn-out. Hoe eerder je hulp zoekt, hoe sneller je weer grip krijgt op je situatie.
Tot slot
Overprikkeling is geen teken van zwakte, maar een signaal van je lichaam dat het tijd is voor verandering. Het mooie is dat je door bewust om te gaan met prikkels, ook leert wat jouw grenzen zijn. Zo kun je in de toekomst sneller ingrijpen als je merkt dat het te veel wordt. Want voorkomen is nog altijd beter dan genezen!
Wil je meer lezen over onderwerpen die hiermee te maken hebben? Deze artikelen kunnen je verder helpen:
- Wat is hersenmist (brain fog)?
- 9 tips om je concentratie en productiviteit te verbeteren
- Cortisol verlagen: zo verminder je het stresshormoon
*Goedgekeurde gezondheidsclaims van de EFSA.